AYM’den Kılıçdaroğlu’nun Davutoğlu’na yönelik ‘ileri derecede geri zekalı’ telaffuzuna ait karar

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

CHP’nin 7’inci Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, 9 Ekim 2012 tarihindeki küme toplantısında, “Türkiye’nin yanında kim var? Hamas var, Barzani var, Katar var, Suudi Arabistan var. Denklemin öteki tarafına dönüyorum. Suriye’nin yanında, İran, Rusya, Çin, Brezilya var. Dünya nüfusunun yarısı var. Bu stratejik derinlik midir, yoksa stratejik körlük müdür? Bu türlü bir anlamsız istikrarın içine Türkiye’yi sokan bir süreci bizim başımıza bela eden, çapsızlığı dünyada bilinen, bir Dışişleri Bakanı’yla yola çıkılırsa Türkiye’nin geldiği nokta budur. Bunun için engin bilgiye gerek yok. Bunu yapmak için ileri derecede geri zekalı olmak lazım” sözünü kullanmıştı.

Kılıçdaroğlu’nun açıklamasının ardından dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, kişilik haklarının amaç alındığını ve kendisine yönelik hakaret içerdiği argümanıyla Asliye Hukuk Mahkemesi’nde 50 bin TL manevi tazminat davası açmıştı.

İlk derece mahkemesi Kılıçdaroğlu’nun 4 bin TL manevi tazminat ödemesine karar vermişti. İlgili kararın temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 4. Hukuk Dairesi birinci derece mahkemesinin kararını bozmuştu. Yargıtay’a nazaran, tarafların siyasi kimlikleri ve ihtilaflı sözlerin sarf edildiği bağlam dikkate alındığında Kılıçdaroğlu’nun sözleri sert tenkit niteliğinde olduğu belirtilmişti.

Bozma sonrasında birinci derece mahkemesi birinci kararında direnmişti. Direnme kararına ait münasebetinde mahkeme, ihtilafın odağındaki konuşmada geçen “çapsız” sözünün Türk Lisan Kurumu’nun sözlüğündeki manasını açıklamış, yeniden “ileri derecede geri zekalı” sözünün de tarifini yapmıştı. Mahkemeye nazaran; Kılıçdaroğlu’nun hükümetin sergilediği politik tavrı eleştirdiği esnada, Dışişleri Bakanı olan Davutoğlu’na karşı kullandığı “çapsız” ve “ileri derecede geri zekalı” formundaki tabirlerinin söz özgürlüğü kapsamında ağır tenkit olarak kabul edilmesinin, ”siyasilerin birbirlerine her türlü kelamı söyleme özgürlüğünü doğurarak Türk toplumunda olumsuz hal ve davranışların oluşmasına sebebiyet vereceği” belirtilmişti.

Direnme kararı üzerine evrak Yargıtay Hukuk Genel Heyeti’ne gönderildi. Hukuk Genel Kurulu da direnme kararı yerinde gördü ve birinci derece mahkemesinin manevi tazminat isteminin kısmen kabulüne ait kararı oy çokluğuyla onamıştı. Onama kararında, Kılıçdaroğlu’nun Davutoğlu hakkında sarf ettiği “çapsızlığı dünyaca bilinen” biçimindeki sözün sert tenkit mahiyetinde olduğu ve direnme kararının bu istikametiyle yerinde olmadığı değerlendirilmişti. ”İleri derecede geri zekalı olmak lazım” sözünün aşağılayıcı ve küçük düşürücü olduğu, söz özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesinin mümkün olmadığı, davacının kişilik haklarına hücum teşkil ettiği kanaatine varıldığı belirtilmişti.

KILIÇDAROĞLU’NA 30 BİN TL MANEVİ TAZMİNAT ÖDENECEK

Bunun üzerin Kılıçdaroğlu, 11 Mart 2022 tarihinde AYM’ye kişisel müracaatta bulunmuştu. Belgeyi inceleyen Anayasa Mahkemesi, tabir özgürlüğünün ihlal edildiğin ait savın kabul edilebilir olduğuna, Anayasa’nın 26. unsurunda garanti altına alınan ”ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine” karar verdi. Yüksek Mahkeme, Kılıçdaroğlu’na 30 bin TL manevi tazminat ödenmesini de hükmetti.

Yüksek Mahkeme’nin gerekçeli kararı şöyle:

“Başvuruya bahis sözler 2012 yılında başvurucunun genel başkanı olduğu ana muhalefet partisinin Meclis küme toplantısında sarf edilmiştir. Küme toplantıları Mecliste kümesi olan siyasi partilerce her hafta basına açık halde düzenlenmekte olup kamuyu meşgul eden ya da edecek nitelikte olan ülke gündemine ait problemlerin konuşulduğu buluşmalardır. Bu bağlamda müracaatçının somut olayda, genel olarak dış siyaset ile ilgili müşahede ve tenkitlerini paylaştığı görülmektedir. Davacı ise konuşmaların yapıldığı tarihte dışişleri bakanıdır. Mezkur konuşmasında müracaatçı, 2011 yılında Suriye’de başlayan savaş karşısında Türkiye’nin, hükumetin yanlış bir dış siyaset izlemesi sonucunda dünya nüfusunun yarısından birçoklarını karşısına aldığını tabir etmiştir. Müracaatçıya nazaran, dış siyasetten sorumlu bakan üstlendiği görev için kâfi nitelikleri taşımamaktadır. Bu fikri söz etmek maksadıyla müracaatçının davacı hakkında ‘çapsız’ sözünü kullandığı söylenebilir. Tekrar hükümetin bakanlık vazifesini yürütmesi maksadıyla yanlış bireye yetki ve sorumluluk verdiğini vurgulamak isteyen müracaatçı, böylesi yanlış bir tercihin lakin ‘zeka geriliğinden’ ileri gelebileceğini belirtmiştir.

”SÖZ KONUSU SÖZLER BEDEL YARGISI NİTELİĞİNDEDİR”

Söz konusu tabirler kıymet yargısı niteliğindedir. Fakat unutulmamalıdır ki bir açıklamanın büsbütün paha yargısından oluşması durumunda bile müdahalenin orantılılığı ihtilaflı açıklamanın somut ögelerle gereğince desteklenip desteklenmemesine nazaran tespit edilmelidir. Zira somut ögelerle desteklenmiyorsa bedel yargısı ölçüsüz olabilir. O halde tespiti gereken konular, müracaatçının tabirleriyle keyfi biçimde davacıyı gaye alıp almadığı, kullandığı kelam ve sözlerin sebepsiz bir ferdî taarruz oluşturup oluşturmadığıdır. Anayasa Mahkemesi’nin kanaatine nazaran başvurucu, ana muhalefet partisi genel lideri sıfatıyla, konuşmanın yapıldığı tarihte şimdi çok yeni olan Suriye savaşının Türkiye’nin jeopolitiği ve dış siyasetteki pozisyonu üzerinde yarattığı ve ilerleyen süreçte yaratması kuvvetle olası aksiliklerle ilgili, ülke gündeminin birinci sıralarında yer alan aktüel bir tartışma hakkında görüşlerini söz etmektedir. Şu halde, müracaatçının konuşmasının keyfi ve somut desteklerden mahrum olduğu söylenemez.

Üstelik müracaatçının tabirleri, davacının yürüttüğü kamu vazifesine ait olup bu manada hiç elbet ki kamuoyunu ilgilendiren bir mevzuda yapılan tartışmanın bir modülüdür. Çünkü müracaata mevzu tabirler davacının mahrem hayatı hakkında değil, bilakis siyasi faaliyetlerine ilişkindir. Toplumun tamamını ilgilendiren ve kamusal bir tartışmaya katkı sunduğuna dair kuşku bulunmayan hususlarda oluşan rahatsızlıkların yüksek sesle lisanlandırılmasının lakin kanıların rastgele bir pürüzle müsabakadan açıklanabildiği demokratik rejimlerde mümkün olduğu unutulmamalıdır.

”TEŞKİLATINDAKİ BİREYLERİ MOTİVE ETME GAYESİ…”

Başvurucunun ana muhalefet partisinin genel başkanı olarak grup toplantısında yaptığı konuşmasında genel olarak yanı başında savaşın yaşanmakta olduğu bir ülkenin dış siyasetini ve böylece hükumeti eleştirerek siyasi arenada avantaj elde etme ve aynı zamanda parti teşkilatındaki bireyleri motive etme gayesinde olduğu görülmektedir. Hakikaten de siyasetçilerin birbirlerine karşı kullandıkları kelamların açıkça polemik çıkarmaya, şiddetli reaksiyonlar yaratmaya ve taraftarlarını konsolide etmeye yönelik siyaset üsluplarının bir kesimi olduğu kabul edilmelidir.

”AĞIR TENKİTLER DAHİ SİYASETÇİLER İÇİN OYUNUN KURALLARININ BİR PARÇASIDIR”

Siyasi tartışmaların özgürlüğü demokratik toplum ülküsünün merkezinde yer alan bir prensiptir. İhtilafın odağındaki sözler hükumetin dış siyasetlerine sert bir tenkit niteliğindedir. Ağır tenkitler dahi siyasetçiler için oyunun kurallarının bir kesimidir. Tarafların siyasi kimlikleri dikkate alındığında davacının hakkındaki telaffuzlara sıradan insanlara nazaran daha fazla müsamaha göstermesi gerekir. Bu bağlamda ek edilmelidir ki Anayasa Mahkemesi’nin daha evvel birçok kere tabir ettiği üzere siyasetçiler ortasında geçen tartışmalarda söz özgürlüğünün kapsamı çok daha geniştir. Çünkü seçmenlerini temsil eden, onların taleplerini, telaşlarını ve kanılarını politik alana aktaran ve çıkarlarını savunan, seçilmiş kimseler için tabir özgürlüğü bilhassa kıymetlidir. Bu sebeple müdahale, şayet bir siyasetçinin üstelik muhalefet partisi genel liderinin söz özgürlüğüne yönelik ise müracaatların çok daha sıkı bir kontrolden geçmesi gerekmektedir.

Buna ilaveten davacı, farklı seviyedeki irtibat araçları ile hakkındaki sert ve ağır tenkitlere yanıt verebilecek imkanlara da ziyadesiyle sahiptir. Siyasetçi istikameti olan kimselerin siyasi pozisyonları gereği yazılı ve görsel basına ulaşması, bu pozisyonda bulunmayan insanlara göre çok daha kolaydır ve bu kimselerin prestijini zedelediğini düşündüğü sözlere karşı kendisini savunma imkanı ziyadesiyle mevcuttur.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ: ”SADECE KABUL GÖREN, ZARARSIZ FİKİRLER İÇİN DEĞİL, KIRICI, ŞOK EDİCİ, RAHATSIZ EDİCİ FİKİRLER İÇİN DE GEÇERLİDİR”

Bütün bu açıklananlara karşın müracaatçının kullandığı lisan ve üslubun davacı açısından rahatsız edici olduğu argüman edilebilir. Fakat bu noktada Anayasa Mahkemesi’nin kararlarında istikrarlı bir halde benimsediği üzere, demokratik bir toplumun zarurî temellerinden olan ve toplumun ilerlemesi ve bireyin özgüveni için gerekli temel kaidelerden birini teşkil eden söz özgürlüğünün, yalnızca kabul gören yahut zararsız veyahut kayıtsızlık içeren bilgiler ya da fikirler için değil, tıpkı vakitte kırıcı, şok edici yahut rahatsız edici olanlar için de geçerli olduğu unutulmamalıdır. Anayasa Mahkemesi yeniden pek çok kararında söz özgürlüğünün bir dereceye kadar abartıya ve hatta kışkırtmaya müsaade verecek formda geniş yorumlanması gerektiğini kabul etmiştir.

”MAHKEMELER, SÖZ ÖZGÜRLÜĞÜ İLE DAVACININ ONUR VE PRESTİJİNİN KORUNMASI ORTASINDA ADİL İSTİKRAR KURMAMIŞ”

Yukarıdaki tespitlere rağmen mahkeme ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, müracaata husus sözlerin kullanıldığı periyottaki şartları, sözlerin bağlamını, müracaatçının konuşmasının tamamını ve müracaatçı ile davacının toplumsal pozisyonunu tartışmadan, müracaatçının davacı hakkındaki konuşmasının bütününden kopartılmış kimi tabirlerinin kişilik haklarına atak teşkil ettiği sonucuna varmış ve müracaatçının manevi tazminat ödemesine karar vermiştir. Bu bağlamda ileri sürülen münasebetler, müracaatçının söz özgürlüğüne yapılan müdahale için ilgili ve kâfi olarak kabul edilemez. Sonuç olarak mahkemelerin müracaatçının söz özgürlüğü ile davacının onur ve prestijinin korunması hakkı ortasında adil bir istikrar kurduklarından bahsedilemeyeceği değerlendirilmiştir.

Açıklanan münasebetlerle Anayasa’nın 26. hususunda garanti altına alınan söz özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.”